Felietony Bernarda Gaidy

Internet na Górnym Śląsku został zelektryzowany projektem „stanowiska rządu wobec poselskiego projektu ustawy o zmianie ustawy o mniejszościach narodowych i etnicznych oraz o języku regionalnym”. Pomimo tak enigmatycznej nazwy wiadomo, że chodzi tutaj o próbę jej zmiany polegającą na wpisaniu do niej drugiego języka regionalnego obok języka kaszubskiego. Tym drugim językiem byłby język śląski. Na kilku stronach tego dokumentu jego autorzy zadali sobie trud udowadniania, że etnolekt śląski […]

Im bardziej zbliża się data 20.03., tym częściej łapię się na myślach o granicy. Zeszły tydzień to myślenie wzmocnił, gdyż w drodze do Berlina tuż za granicą trafiłem na zwężoną do jednego pasa ruchu autostradę. Resztę zablokowała policja federalna, by przeprowadzać w tym miejscu kontrolę zgodności z przepisami antycovidowymi wszystkich wjeżdżających do Niemiec. Widziałem irytację zaskoczonych kierowców. Zwykle młodszych ode mnie. Mój wiek pozwala mi pamiętać, że aby dostać się do zachodnich Niemiec, […]

Siadając do pisania tego tekstu dzień po ogłoszonym przez UNESCO Dniu Języka Ojczystego, spojrzałem na Facebook z ostatnich kilku dni. Zajęliśmy się stanem nauczania języka niemieckiego jako języka ojczystego, który jest nośnikiem tożsamości, by powtórzyć, że jak w Polsce po ratyfikacji Europejskiej karty języków regionalnych lub mniejszościowych w 2009 roku rząd nie podjął ambitnego planu stworzenia szkół z językiem nauczania niemieckim, tak po kolejnych latach nadal śladu takich starań nie widać. […]

Dzisiaj temat spisu powszechnego powracał do mnie kilkakrotnie. Od posiedzenia zarządu VdG po wieczorny telefon ze wschodniej Polski od człowieka, który mając korzenie niemieckie, czuje się Niemcem. Od dawna wiemy, że poszerza się zjawisko życia Niemców ze Śląska czy Warmii w dużych miastach, jak Warszawa czy Kraków, ale w wielu miejscach żyją także potomkowie Niemców, którzy na Podkarpaciu żyli kilka wieków jako Walddeutsche (leśni Niemcy) czy Taubdeutsche (Głuchoniemcy). Leży przede mną książka […]

Kiedyś prof. Grzegorz Janusz, niewątpliwy autorytet w zakresie praw człowieka oraz wynikających z nich praw mniejszości narodowych, w jednej z rozmów powiedział, że społeczności mniejszościowe są silniejsze w czasach ucisku. Pomyślałem o tym, gdy w internecie rozeszła się informacja o interpelacji Janusza Kowalskiego zmierzającej do likwidacji tablic z dodatkową nazwą niemiecką w gminie Chrząstowice/Chronstau i reakcji młodzieży z BJDM, która wezwała do fotografowania się na tle tablic dwujęzycznych. Sam ruszyłem już w niedzielę pod szyld Dobrodzień/Guttentag. W poniedziałek zaroiło […]

Weekend pełen uroczystości związanych z Tragedią Górnośląską zawiódł mnie do Świętochłowic, Chorzowa i Łambinowic oraz do grobu masowego na jednym z dobrodzieńskich cmentarzy. To szczególne miejsce, w którym obok siebie spoczęli żołnierze niemieccy, zabici mieszkańcy Dobrodzienia, ale także Polacy zastrzeleni przez Rosjan za szabrowanie sklepów i domów. Ostatni tam pochowani to rodzina rozstrzelana jesienią 1945 roku. Tuż obok tego grobu byli pochowani polscy żołnierze polegli w 1939 roku. Radzieccy żołnierze, którzy tam […]

Niewiele mówi się w mass mediach o narodowym spisie powszechnym, ale wiadomo, że odbędzie się w tym roku. Pomijając kwestie techniczne i przeszkadzającą niewątpliwie takiej akcji spisowej pandemię, wiemy, że oprócz klasycznych danych statystycznych, jakie będą zbierane podczas spisu, pojawią się pytania o dane określane jako wrażliwe. Wyznanie, narodowość, język domowy – to pytania ważne dla każdego, ale odpowiedzi nie zawsze uświadamiane i jednoznaczne. W życiu codziennym często […]

Wybór przewodniczącego CDU, partii, którą Friedrich Merz nazwał ostatnią chrześcijańską partią ludową Europy, się dokonał. Nie warto więc w gazecie Niemców w Polsce snuć rozważań i analiz, co by było, gdyby. Media pełne są z jednej strony haseł, że wyboru dokonał aparat partii, a nie jej baza, że to koniec CDU, a z drugiej strony – że jest to wybór kontynuacji sukcesu ostatnich 16 lat rządów kanclerz Merkel. Osobiście rozmawiałem z Arminem Laschetem w 2018 […]

Kiedy obserwowałem starania niemieckich inicjatorów idei, by w Berlinie powstał pomnik poświęcony polskim ofiarom czasu okupacji, przewidywałem, że może on stać się kością niezgody. Mimo pandemii udało mi się jeszcze z końcem września odwiedzić Bundestag i w rozmowie z niektórymi posłami usłyszałem tę samą obawę. Było wtedy jednak już pewne, że niemal wszystkie frakcje parlamentarne zagłosują za tym jedynym, jak zakładano, miejscem pamięci o charakterze narodowym. Założenie to dość […]