Felietony Bernarda Gaidy

Zmianie roku nadajemy symboliczny charakter, mimo że jest tylko zmianą cyfry. Są jednak takie przejścia starego w nowy, po których nic już nie jest takie samo. Takie było przejście 1944/1945 dla milionów Niemców zamieszkujących wschodnie terytoria ówczesnej Rzeszy oraz od wieków mieszkających w Rumunii, Jugosławii, Czechosłowacji czy na Węgrzech. Czy 80 lat temu w noc sylwestrową wyobrażali sobie, że za dwa, trzy tygodnie ruszą zaprzęgami konnymi w niekończących się kolumnach na zachód? Ci ze Śląska […]

Za tydzień w Białymstoku będę brał udział w konferencji z okazji 20-lecia uchwalenia Ustawy o mniejszościach narodowych i etnicznych oraz o języku regionalnym. Trudne zadanie dla mnie, który od wielu lat, z racji przewodniczenia Grupie Roboczej Mniejszości Niemieckich (AGDM) oraz funkcji wiceprezydenta Federacyjnej Unii Europejskich Narodowości (FUEN), styka się z europejskim kontekstem praw mniejszości narodowych. Wiem bowiem, jak wielkim postępem było jej uchwalenie pomimo spadku socjalistycznej i nacjonalistycznej wizji […]

W poniedziałkowy wieczór w hotelu Dietrich Bonhoeffer Haus Berlin (hotelu, w którym w tzw. sali kościelnej w okresie przełomu ustrojowego w 1989 r. obradował pierwszy Okrągły Stół) odbyła się interesująca dyskusja panelowa zatytułowana „Między asymilacją a samoafirmacją – skutki ucieczki i wypędzenia”. Najpierw przedstawiono nam to miejsce i jego historię oraz Dietricha Bonhoeffera jako teologa, humanistę, ale także bojownika ruchu oporu. Administracja NRD nie chciała zaakceptować go jako patrona tego miejsca. […]

W ostatnich dniach Internet pełen był postów związanych z 11 listopada. Na wielu śląskich stronach zastanawiano się nad tym, czy na Śląsku powinny się w ogóle odbywać obchody tego dnia. Jest to reakcja na sposób, w jaki w Polsce traktuje się historię. W kraju, który jest złożony z części tak różnych historycznie, nie da się centralnie uzgodnić historii. Obchody rocznicy odzyskania niepodległości na ziemiach, które w Polsce znalazły się dopiero 27 lat później […]

Śląsk i ziemia kłodzka to region, który ma za sobą wielowiekową burzliwą historię. Często jej nie znamy, bo też przez dziesiątki lat nie chciano, by była ona dobrze znana. Przy braku wiedzy o historii łatwiej było „sprzedawać” tezę o powrocie na prastare ziemie piastowskie. Ale każde spotkanie ze Śląskiem motywuje do układania puzzli, jakie się na nią składają. Lubię skojarzenia, które poprzez tę bogatą historię ciągle nas zmuszają do refleksji. Jadąc z niedzielnej wizyty w Stroniu […]

Jeśli poprawnie rozumiemy niemieckie słowo Heimat, to nigdy nie pomylimy go z polskim określeniem ojczyzna. Moja Oma zapytana przeze mnie, co dla niej oznacza Heimat, określiła go jako ziemię leżącą z grubsza pomiędzy Kluczborkiem a Raciborzem oraz Lublińcem i Wrocławiem. Ponieważ w polskich programach szkolnych nie ma przedmiotu Heimatkunde, więc zapytałem kiedyś w Niemczech nauczyciela, o czym uczy na tych lekcjach. Odpowiedział, że tak naprawdę przedmiotem tym powinna być objęta wiedza o tym, co widać z wieży […]

Dwa tygodnie temu w uroczym małym porcie nad Morzem Północnym, w Północnej Fryzji (Nordfriesland) odbył się doroczny Kongres FUEN. To spotkanie przedstawicieli mniejszości narodowych, etnicznych i językowych z całej Europy. Jest ono też okazją do politycznych rozmów i eksperckiej wymiany poglądów. Zwykle politycy zapewniają o swym poparciu dla polityki mniejszościowej, o środkach przeznaczanych na nauczanie języków mniejszości czy dostępie do ośrodków kultury. W Szlezwiku-Holsztynie pomimo naturalnych zagrożeń dla mniejszości […]

Piszę te słowa, podobnie jak większość z nas wstrząśnięty skalą katastrofalnej powodzi, jaka dotknęła południowe rejony Śląska. Oprócz wiadomości, które czytam i oglądam, obrazów w TV i zdjęć w mediach społecznościowych mam bezpośrednie relacje ze Stronia Śląskiego. To tam najprawdopodobniej katastrofa osiągnęła największe rozmiary, to tam nurt porywał całe domy w centrum, to tam z wodą popłynął komisariat policji, to tam dzisiaj szukają kilku zaginionych osób i rodzin. Jednak […]

W minionym tygodniu Sejmik Województwa Śląskiego przyjął uchwałę o ustanowieniu roku 2025 rokiem Tragedii Górnośląskiej. To dobra wiadomość, gdyż tragedia owa rozpoczęła się wkroczeniem Armii Czerwonej na Górny Śląsk 80 lat temu. Dzięki temu zaistnieje także na poziomie regionalnym. Ale obowiązkiem społecznym pozostaje ten rok wypełnić rzetelną treścią, gdyż słabością tej uchwały jest jej uzasadnienie. Każe postawić pytanie: ile jest w niej zrozumienia kontekstu tamtych […]