Weekend pełen uroczystości związanych z Tragedią Górnośląską zawiódł mnie do Świętochłowic, Chorzowa i Łambinowic oraz do grobu masowego na jednym z dobrodzieńskich cmentarzy. To szczególne miejsce, w którym obok siebie spoczęli żołnierze niemieccy, zabici mieszkańcy Dobrodzienia, ale także Polacy zastrzeleni przez Rosjan za szabrowanie sklepów i domów. Ostatni tam pochowani to rodzina rozstrzelana jesienią 1945 roku. Tuż obok tego grobu byli pochowani polscy żołnierze polegli w 1939 roku. Radzieccy żołnierze, którzy tam spoczywali, zostali przed laty ekshumowani i przeniesieni na cmentarz wojskowy do Częstochowy. Prawdziwy obraz wojny, która przecież pochłania ofiary wszystkich stron konfliktu. Tak było zawsze i wtedy również.
Jednocześnie w miejscach masowych, bezimiennych grobów, pełnych cywilnych ofiar także z okresu powojennego stają mi przed oczy wojskowe cmentarze z Prus Wschodnich pozostałe po I wojnie światowej. Starannie uporządkowane, pełne takich samych krzyży, na których wyryte są nazwiska poległych. Po jednej stronie żołnierzy niemieckich, po drugiej rosyjskich. W centralnym miejscu natomiast krzyż z napisem: „Freund und Feind im Tod vereint”. Jeśli można to tak określić, świadczą te cmentarze o ogromnej zmianie nie tylko „kultury grzebania”, ale o wiele głębszej zmianie światopoglądu. Śmierć jest ta sama, ale sposób jej traktowania świadczy o wartości, jaką przykładano do człowieka za życia. Różnica pomiędzy traktowaniem go jako osoby ludzkiej a ideologiami, w której jest tylko elementem masy.
Tę samą różnicę filozoficzną widzę w sposobie, w jakim te wojny zakończono. Z jednej strony próba zastosowania zasady samostanowienia narodów, a z drugiej strony wytyczanie granic przez trójkę przywódców alianckich wbrew historii, demografii, woli ludzi, zgoda na wielomilionowe wypędzenia i na niewolniczą pracę. Personalizm kontra totalitaryzm, nacjonalizm, komunizm. Dlatego dzisiaj trzeba szanować wartość każdego człowieka i jego indywidualnej tożsamości, do której ma osobowe prawo. Tę tożsamość każdy ma prawo zadeklarować, nawet jeśli jest ona mniejszościowa, nawet jeśli jest ona niemiecka w Polsce.
Bernard Gaida
